گردشگری با توجه به اهداف، انگیزه، حجم، قلمرو جغرافیایی به انواع مختلفی تقسیم می شود. وشناخت انواع گردشگری برای برنامه ریزی در این عرصه اهمیت دارد؛ چرا که خدمات و عرضه و تقاضا مورد نیاز برای گردشگران مختلف یکسان نیست. طیف این تاثیرات از مهم تا جزئی و کم اهمیت در تغییر است. میزان برخورداری ازسازماندهی نیز از گردشگران منظم وسازماندهی شده شروع و به گردشگران مستقل ختم می شود و میزان توجه گردشگران به جامعه میزبان از محدود شروع و به توجهات برجسته پایان می پذیرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳-۱- گردشگری تفریحی

در گردشگری مسافرت برای برای تفریح در مرکز توجه قرار دارد. گردشگری تفریحی توجه خود را معطوف به شرکت در فعالیتهای ورزشی، حمام افتاب، تفریح و تفرج، چشمه های آب معدنی، خریدن سوغات، عکس می گیرند و بالاخره اینکه برای دوره های کوتاه مدت درآن مکان اقامت می گزینند.گردش گر تفریحی مایل است تا زمانی که در سفر سپری می کند برای رفع خستگی و تفریح بیشتر و استراحت اعصاب بیشترین بهره را ببرد. امروزه تبلیغات زیادی برای به منظور جذب گردشگر تفریحی که هدف انها تفریح واستراحت است انجام می گیرد و کشورها می کوشند با ایجاد امکانات تفریحی موجبات جذب این گروه از جهانگردان به کشور خود را فراهم سازند. بیشتر تلاش پژهشگران و بازاریاب ها صرف درک این گروه می شوند ومی کوشند تا این نوع گردشگری را میان گروهایی از افراد از نظر اجتماعی، ترکیب جمعیتی یا روان شناسی تقسیم کنند (دولت آبادی، یعقوب زاده،۱۳۸۸،۴۶).

۲-۳-۲- گردشگری تجاری

این نوع گردشگری با هدف تجارت و بازرگانی انجام می شود. مسافر در گردهمایی ها، نمایشگاهها، شوراها، برنامه های مذهبی، تبلیغی و یا کارهای حرفه ای یا تخصصی شرکت می کنند.
درواقع از فراهم کردن امکان گردهمایی های تجاری و نمایشگاهها تغذیه می کند،بخش وسیعی از سفرها را تشکیل می دهد. وابسته به فصل تعطیلات نیست و به همین دلیل می توان در ماه های که معمولا فصل سفر نیست و تعداد مسافران اندک است، سطح اشتغال هتلها را بالا ببرد. مهمترین ویژگی گردشگری تجاری این است که گرچه مستقیما با گردشگری ارتباط ندارد اما رونق گردشگری تجاری موجب شناخت بیشتر فعالان اقتصادی، صنعتی و تجاری و گردشگری کشور میزبان می شود.

۲-۳-۳- گردشگری فرهنگی

گردشگری فرهنگی عبارت است از مسافرت افراد از محل سکونت خود به مکان هایی که جاذبه های فرهنگی دارند. این جابه جایی به قصد کسب اطلاعات و تجارت برای ارضای نیازهای فرهنگی گردشگران انجام می شود.(کاظمی،۱۳۸۵: ۱۵۴).
آنچه که در گردشگری فرهنگی بیشتر اهمیت را دارد پردازش جلوه های مختلف فرهنگ های سنتی می باشد. فرهنگ در قالب رفتارهایی شکل می گیرد که در هرجامعه ای بنیاد زندگی را تشکیل داده و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد. گردشکری فرهنگی با توجه به نیازهای موجود در بازار گردشگری می تواند جاذب گردشگرانی باشد که خواهان مکان، آداب و رسوم، شیوه زندگی هستند تا اصالت واقعی را تجربه کنند.( جعفری،۱۳۸۲، ۱ تا ۱۴). در گردشگری فرهنگی جنبه های فرهنگ بومی به عنوان میراث فرهنگی از پارامترهای اساسی هستند که دارای اهمیت اقتصادی بوده و به صورت دیداری منتقل می شود. میراث فرهنگی به عنوان هدف اصلی در بازدیدهای گردشگری فرهنگی شامل، آداب و رسوم، گویش، سبک های موسیقی و معماری ارزش های دینی در چهارچوب مناسک و مکان های مقدس است پس هدف گردشگری فرهنگی در یک منطقه وابسته به ارائه جذابیت، تدارک فرهنگی، و جاذبه های فرهنگی از جمله : موزه، مقبره های تاریخی، کارکردها و جلوه های فرهنگی، طبیعی که در تلفیق با هم وشکل دادن به یک چشم انداز فرهنگی می باشد و افزایش آگاهی ساکنان محلی درباره فواید و مضراتب گردشگری می تواند در این راستا مفید واقع شود(بونی فیس،۱۴۸۷،۶۴).

۲-۳- ۴- گردشگری روستایی

در گردشگری روستایی منابع تاریخی وطبیعی، فرهنگ نواحی روستایی به عنوان کالای فرهنگی گردشگری قابل عرضه اند. گردشگری روستایی موجب رشد اقتصادی، پویایی صنایع و تجارت، ایجاد اشتغال و گسترش فرصت هایی برای رشد درآمد به صورت فعالیتهای چند گانه، برای محصولات کشاورزی و گسترش اقتصاد یک منطقه می شود.(شارپلی،۲۰۰۲،۳۳۲).
گردشگری روستایی در دنیای امروز یکی از بخشهای مهم فعالیت اقتصادی محسوب می شود .این فعالیت مهم از دیدگاه مختلفی مورد توجه قرار گرفته بعضی آنها را به عنوان بخشی از بازار گردشگری می شناسندو عده ای آن را سیاست برای توسعه روستایی قلمداد می کنند .و اینکه بسرعت در اقتصاد روستایی رشد کرده و مکمل فعالیتهای کشاورزی شده است. ماهیت صنعت گردشگری ایجاد متنوع سازی اقتصادی، مشارکت اجتماعی و استفاده از منابع محلی است.
بخش اعظم مشکلات عقب ماندگی و توسعه نیافتگی روسیتایی نیز فقدان این صنعت برمی گرد.گردشگری روستایی با حل مسائل و مشکلات فوق می تواند به توسعه روستایی کمک کند.

۲-۳-۵- گردشگری سلامت

گردشگری سلامت، بستگی به محیط طبیعی دارای تنوع زیادی است. چشمه های آب معدنی وآب های گرم، بهداشت و سلامت موجب افزایش جذابیت این گونه سفرها و کشش زیاد برای جذب مسافران دارد. نوع دیگر گردشگری سلامت که اخیرا توسعه یافته، تفرجگاه رژیم غذایی است. جایی که گردشگران به آنجا می روند تا لاغر شوند ویا سلامتی فیزیکی خود را بدست آورند. معمولا این تفرجگاها در نواحی که دارای آب و هوای مطلوب است واقع شده اند و انواع گردشگری سلامت شامل: گردشگری تندرستی، گردشگری درمانی، گردشگری پزشکی می باشد.

۲-۴- مفهوم گردشگری فرهنگی

فرهنگ را می توان به دو گروه تقسیم کرد که از نظر فهم گردشگری بسیار اهمیت دارد. از این نظر فرهنگ به دو بخش سنتی و مدرن قابل تقسیم است. آنچه در گردشگری بیشترین اهمیت دارد پردازش جلوه های مختلف فرهنگ های سنتی می باشد. در جهان سنتی، فرهنگ در قالب رفتارهایی شکل می گیرد که در هر جامعه ای بنیاد زندگی را تشکیل داده و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد
فرهنگ سنتی با توجه به تقاضای موجود در بازار گردشگری می تواند جاذب گردشگرانی باشد که خواهان مکان، آداب و رسوم، شیوه زندگی با فرهنگ سنتی هستند تا اصالت واقعی را تجربه کنند. از این رو فرهنگ سنتی که برگرفته از گذشته های دور در مناطق مختلف که هنوز دارای اصالت فرهنگی هستند می تواند گردشگران را به خود جذب کند. و از این روست که نویسندگان بر فرهنگ تاکید دارند و نقش آن را در توسعه گردشگری اساس می دانند و فرهنگ را سنگ بنای توسعه گردشگری در نظر می گیرند.( جعفری،۲۰۰۰، ۱- ۱۴).
گردشگری فرهنگی را می توان تجلی امیال انسان برای دیدن نحوه زندگی سایر مردم تعریف کرد. هم چنین این تعریف براساس نیاز گردشگرانی است که می خواهند مردمان دیگر را با فرهنگ و محیط اصیل شان دیده و زندگی شان را در صنایع دستی، غذا، جشنواره، مراسم آیینی، صنعت، موسیقی بروز پیدا می کند را مشاهده کنند.(۱۲۶-۱۲۵،۲۰۰۰،jafari).
گردشگری فرهنگی در کنار مزایای فرهنگی و اقتصادی می تواند مضراتی داشته باشد از جمله تخریب آثار فرهنگی و تهاجم فرهنگی از جمله این مضرات می باشد ولی این مضرات نباید مانعی برای توسعه فرهنگی باشد. در واقع نظارت، کنترل، آموزش چه برای جامعه میزبان و میهمان می تواند گردشگری فرهنگی را پایدار نماید. (پاپلی یزدی،۱۳۸۵، ۵۸).
بخش مهمی ازتقاضای جهانی گردشگری را گردشگری فرهنگی تشکیل می دهد. طبق آمار سازمان جهانی ۳۷ درصد گردشگری بین المللی با انگیزه فرهنگی انجام می شود هر ساله رو به افزایش است. رشد میراث و گردشگری فرهنگی به عنوان عنصر گردشگری توجه محققان را در سراسر دنیا به خود جلب کرده و شامل تمام اشکال گردشگری که با انگیزه فرهنگی است صورت می گیرد.( کاظمی، ۱۳۸۶: ۱۵۳-۱۵۴).
گردشگری فرهنگی، مجموعه ای از جشن ها، هنرها، مکان ها، سنت ها است که یک کشور و مردمش آن را به تصویر میکشند و شخصیت و تنوع کشورشان را منعکس می کنند و هدف اصلی گردشگران در یک مقصد دیدن آداب و رسوم، موسیقی، رفتارآن است، در مناطق در حال توسعه، کارگاههای صنایع دستی و مکان های مذهبی از جمله جاذبه های فرهنگی برای گردشگران است.(عمران پور،۱۳۸۸: ۴).
ایران با توجه به تمدن دیرینه و کهن خود از کشورهای صاحب سابقه و تجربه در گردشگری است ( شالچیان،۱۳۷۲: ۱۲).

۲-۵- جاذبه های گردشگری فرهنگی

امروزه، جاذبه های فرهنگی از عوامل مهم در جذب گردشگری فرهنگی است. به کار گیری ابزارها و عواملی موثر در تبلیغات از عواملی هستند که می تواند صنعت گردشگری کشور را بهبود ببخشد. از نظر گردشگران فرهنگی مهمترین ابزار برای جذب گردشگر فرهنگی عبارتند از : اینترنت، بازاریابی، مقاله و کتابها است.
در حال حاضر، آثار تاریخی و باستانی و جاذبه های فرهنگی از عواملی مهم برای جذب گردشگر است. چرا که آثار باستانی هر جامعه ای فرهنگ خاص همان کشور و دارای ارزش ها و ویژگیهای همان مملکت است.(صردی ماهکان،۱۳۸۰،۷۹).
جذب گردشگر فرهنگی یعنی ایجاد انگیزه و علاقه در گردشگران برای انتخاب مقصدی معین برای گردشگری، سفری دوباره به همان کشور، رضایت از رستوران، واحدهای اقامتی، معرفی درست و مناسب جاذبه و رضایت ازآژانس مسافرتی.( ضرغام بروجنی،۱۳۸۹: ۱۶۵).
اگر بخواهیم به طور تخصصی تر گردشگری فرهنگی را بررسی کنیم باید اجزای ان را بشناسیم که شامل: اقتصادی، فرهنگی، هنرها، صنایع دستی، آداب و رسوم مهمانپذیری ساکن… . شناسایی جاذبه ها بایستی به طور نظام مند نشان دهنده: نوع، نام، موقعیت، دسترسی نوع توسعه موجود و مزیت ها و معایب توسعه موجود ودر صورت لزوم شامل یک تصویر و خلاصه توصیفی درباره جاذبه باشد.

۲-۵-۱- صنایع دستی

صنایع دستی به مجموعه ای از صنایع وهنرها اطلاق می شود که به طور عمده با بهره گرفتن از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به کمک دست و ابزار دستی محصولاتی ساخته می شود که در آن خلاقیت فکری و ذوق هنری صنعتگر به نحوی تجلی یافته و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه کارخانه ای وماشینی باشد.( یاوری،۱۳۸۴:ن۱۷). صنایع دستی وآثار هنری نماد استعداد و تمدن و فرهنگ، خلاقیت یک کشور است و سلیقه، اندیشه روحیه، باورها و سنت ها یا آفریننده آن را نشان می دهد.
یکی از جاذبه های بسیار قوی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه صنایع دستی است که نظر هر مسافر و گردشگر را به خود جلب می کند. مسافران با خرید فراورده های دستی یادگاریهای ارزشمندی از مسافرت خود رابه ارمغان می برند وبعدها با نگاه کردن به آن ها خاطرات سفر را در ذهن خود تداعی کنند. صنایع دستی علاوه بر اینکه برای صنعتگران سودهای اقتصادی به همراه دارد از بار هنری و فرهنگی ارزشمندی برخوردار است که بازتاب مدنیت و فرهنگ ان کشور یا ملت است.( محلاتی، ۱۳۸۸: ۱۰).
صنایع دستی به عنوان صنعتی مستقل و بومی شاخص ترین هنر کاربردی از سه قطب برتر صنایع دستی، ریشه های عمیق و استوار در فرهنگ غنی راه داشته است.
از جمله راهکارهای صنایع دستی می توان به معرفی ترویج و تبلیغ صنایع دستی به منظور بازاریابی در خارج و داخل کشور با شیوه های جدید تبلیغاتی و استفاده از فن آوری روز در تولیدات صنایع دستی با حفظ اصالت های هنر ملی و تشویق و حمایت بخش خصوصی به منظور سرمایه گذاری به ویژه برای ایجاد صنایع دستی سیاستگزاری در راستای صادرات کالاها و فروش و شرکت در نمایشگاههای خارجی و داخلی کرد.( اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان).
صنایع دستی به حق نمونه بارزی از هنرهای دست ساخت بشر در دوران اولیه که می توان آن را هنرمندانه و زیباترین نوع تکنولوژی دانست که توسط فرد و با خلاقیت به وجود امده است و این هنر همواره در سطح جهان بویژه در جمع روشن فکران و هنرمندان مورد تکریم و احترام است. از انواع صنایع دستی می توان به کف پوش ها، قالی و گبه و گلیم، انواع پارچه های زربفت و قلمکار، صنایع چوبی مانند: قلم زنی، منبت کاری، خاتم کاری، نقره سازی، ساخت انواع اشیاء گلی و سفالی و کاشی، خراطی و نقاشی و شیشه گری اشاره کرد.
صنایع دستی ایران به عنوان هنری کاربردی و تولید فرهنگی خصوصیاتی را داراست:
صنایع دستی به لحاظ تنوع در راس همه ممالک دنیا قرار دارد.
بخش عمده صنایع دستی را زنان تشکیل می دهند و می توان گفت زنان با ذوقو هنر بالاترین سهم در میان تولید کنندگان را دارند.
بخش عمده از صنایع دستی در مناطق روستایی و عشایری تولید می شود.
(بیگی :۱۳۶۵: ۱۹).

۲-۵-۲- غذا

تنوع فرهنگ تنوعاداب و عادات غذایی را به همراه دارد. انسان، آفریده ای است که به سبب جنبه خلقی، نیازمند تغذیه و خوراک برای رشد و ادامه زندگی است. غذا خوردن به معنی از گلو فر بردن و بلعیدن، آدابی دارد تا غذا بتواند تاثیرات مطلوب خود را به جای بگذارد. غذا، تاثیرات شگرفی در روح و جان آدمی به جا می گذارد و شخصیت و شکل آدمی را، شکل می دهد. غذا، شخصیت آدمی را تحت تاثیر قرار می دهد غذا و لقمه ای که انسان می خورد به خون تبدیل و تغییر ماهیت می دهد.
به نظر اندیشمندان لقمه حلال، کردار نیک را می سازد و لقمه حرام پندار. کردار زشت را در خود جا می دهد.مهمترین آداب غذا خوردن، توجه به غذا است یعنی انسان یاید بنگرد که چه چیزی می خورد و در گلو فرو می برد. در حقیقت غذایی که انسان می خورد به عنوان نشانه ای ازخدائند مورد توجه است. انسان با فکر و تامل در غذایی که می خورد می تواند جایگاه خداوند و خود را تحلیل کرده و نقش آن را در زندگی بازشناسد( یونس ایه ۲۴، نحل ایه ۱۱ و رعد ایه ۳و۴).
غذا باید به گونه ای باشد که برای انسان گوارا بوده و آسیبی به او نرساند و انسان باید به این نکته توجه کند که در خوردن غذا، غذایی را برگزیند که گوارا باشد وبراحتی و نرمی از گلو پایین برود. از آداب دیگر غذا خوردن پرهیز از پرخوری و شکم بارگی است. در واقع هدف انسان بالاتر از شکم بارگی است و باید به ارزش و جایگاه خود اگاه باشد و برای رسدن به ان تلاش کند که با شکم بارگی به دست نمی اید. در حقیقت هرگونه اسراف و زیاده روی در خوردن و نوشیدن یکی از عوامل اصلی محرومیت از محبت خداوند شمرده شده و خداوند به صراحت اعلام می کند که اسراف کنندگان را دوست ندارد(اعراف ایه ۳۱). مساله دیگر شکر گذاری است. خداوند به انسان می آموزد تا در هر نعمتی شکری به جا آورد زیرا موجب افزایش نعمت و محبت وی می شود با شکر کردن علاوه بر تاثیر غذا بر جان و جسم خود را می افزاید و موجب می شود تا شخص از نعمت بیشتری برخوردار شود.(شریفی آداب در آموزه های قران، ۵۶).
در بیشتر کشورهای آسیای جنوب شرقی غذا خوردن با دست مرسوم است. و از آنجایی که غذای مردم این بخش از جهان، برنج است. انها برای با دست غذا خوردن شیوه جالبی دارند اینکه چهار انگشت دست راست را به حالت قاشقی خم کرده و با کمک انگشت غذا را به دهن هل می دهند. چینی ها وقتی بر روی یک میز می نشینند آرنج هایشان را روی میز نمی گذارند. زیرا این کار از نظر انها بی ادبی به حساب می آید. یا غذای هندی به علت تند بودن معروف است اما نوع و اندازه در غذاها در مکان مختلف فرق می کند.مثلا: فقیرها غذای تندتری نسبت به پولدارها می خورند آنها هیچ وقت در غذا خوردن اسراف نمی کنند و معتقدند با افراط در غذا تنبل می شوند و این رشد جسمی و فکر جسمی و فکری شان را دچار اختلال می کند و آنها می گویند «نباید برای غذا خوردن واسطه ای وجود داشته باشد تا انرژی بین غذا و انسان در تعامل باشد».( حیدری، ۱۳۸۹: ۱۱۴).

۲-۵-۳- آداب و رسوم

آداب و رسوم شامل شیوه های زندگی، عادات و رسوم خاص یک ملت، مردم و یا یک جماعت می شود و رفتارهایی که به صورت یک عادت در امده اند و افراد متعلق به یک طبقه به انجام می رسانند.
ایرانیان به آداب و رسوم و مراسم و سنن پدران خود پای بند بوده و شیوه زندگی، اداب و معاشرت، مراسم عزا و عروسی و مهمان نوازی خود را حفظ کرده اند.آداب و رسوم نوعی از رفتار است که توسط افراد مورد پذیرش قرار می گیرد و این مراسم ها و سنت ها به همراه آثار و سرمایه های درخشان یک تمدن کهن، تنها باقی مانده از یک هویت ملی است. شکل چادرها، معیشت اقتصادی، شکل خانه ها، تقسیم وظایف، اهنگ و موسیقی همه برای مسافران و گردشگران بسیار جالب است.( محلاتی، ۱۳۸۸: ۱۱).
به راستی آداب و رسوم گذشته از فواید جامعه شناختی خود انعکاس فرهنگ و تاریخ گذشته مردم هستند که نسل به نسل منتقل شده و تا به امروز بافی مانده، در واقع زمینه ای برای شناختن اوضاع گذشتگان است. و یکی از مهمترین نکات بحث جمع کردن انسان دور هم است. انسانهایی که با هم دارای اشتراکاتی هستند که نیاز در جمع و اجتماع بودن آنان را تاکید می نماید. بخصوص افرادی که تمایل کمتری به با دیگران بودن را دارند. آداب و رسوم افراد را به تحرک و تحول وا می دارد. و افراد را از ساکن بودن رهایی می بخشد. از جمله این آداب و رسوم می توان نوروز و یلدا را نام برد :

۲-۵-۴- نوروز

نوروز از جشن های باستانی ایرانیان و از روزگاران کهن پرشکوه ترین جشن بهاری در جهان بوده است. یکی از آداب عید نوروز خواندن نماز است و یکی دیگر از آداب عید، پوشیدن لباس تمیز و نو است. نظافت و رعایت بهداشت و نیز پوشیدن لباس تمیز و استفاده از عطر و بوی خوش در صورت امکان از وظایف اجتماعی و اخلاقی نوروز است.