دکتر محمود حسابی ، استاد دانشگاه
مرتضی قلی اسفندیاری ، دبیر
دکتر کمال جناب ، دانشیار
مدنی گرکانی ، دبیر
دکتر امانت الله روشن زائر ، دانشیار
و مؤلفین کتابهای تاریخ عبارت بودند از:
عبدالحسین شیبانی ، استاد دانشگاه
دکتر رضاز اده شفق ، استاد دانشگاه
غلامرضا رشیدیاسمی ، استاد دانشگاه
نصرالله فلسفی ، استاد دانشگاه
حسین فرهودی ، دبیر
افراد متخصص و صاحب نظر آن زمان بودند.  حق التألیف این کتابها از راه فروش آنهاتأمین می شد و با وجود پرداخت حق التألیف مناسب بهای هر کتاب بسیار ارزان بود.از ایراداتی که به کتابهای وزارتی گرفته می شد یکی استفاده از اصطلاحاتی بود که فرهنگستان ایران انتخاب و توصیه کرده بود و بسیاری از آنها در ذهن معلمان جای نگرفته بود و دیگر آنکه اغلب مفاهیم علمی و ادبی از سطح یادگیری دانش آموزان متوسطه بالاتر بود. البته تعداد دبیرستانها و دانش آموزان کشور هم خیلی زیاد نبود وعده دبیرستانها در مدت دو سال از ١٨٠ باب به ٢١٧ باب رسیده است.
۲-۶-۴- آزادی تألیف کتابهای درسی
در شهریور ،١٣٢٠ نیروهای متفقین به کشور ما وارد شدند و آثار شوم جنگ دوم جهانی در ایران ظاهر شد. بهای کالاها و خدمات در کشور افزایش و درآمد دولت کاهش یافت. چاپ و توزیع کتابهای درسی هم با اشکالات فراوان روبه رو شد و اصولاً تصدی امور بازرگانی به وسیله دولت مورد شک قرار گرفت و بسیاری از کارها که به وسیله دولت اداره می شد به بخش خصوصی منتقل شد. آزادی تألیف کتابهای درسی هم بحث گرم روز شد و آنان که منافعی در این راه برای خود متصور بودند به پا خاستند و از رقابت علمی و آزادی چاپ و تألیف سخن گفتند و دلایلی بر تأیید نظر خود اعلام نمودند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

وزارت فرهنگ نیز که در فکر کاهش مسئولیت خود بود تألیف و تهیه کتاب درسی را آزاد اعلام کرد. آزادی تألیف گرچه بسیاری از افراد را به تحقیق و نوشتن تشویق کرد ولیکن چون راهنمایی و نظارت دقیقی به دنبال نداشت با خود نابسامانیهای فراوان به همراه آورد ونتایج مطلوب حاصل نشد.
برخی از مشکلات چنین بود:
در مدت نزدیک بیست سال کتابهای درسی آزاد شد به امید آنکه رقابت آزاد باعث اعتلای کتابهای درسی شود ولیکن نتیجه مطلوب حاصل نشد و انتقاداتی از هر طرف کتابهای درسی در ایران ملعبه دست عده ای ناشر سوداگر » آغاز شد تا آنکه در سال ١٣٣۵ شورای عالی فرهنگ اساسنامه ای راجع به کتابهای درسی دبیرستانها و موضوع چاپ و توزیع و بهای آنها تصویب کرد و کمیسیونهایی برای حصول صحت مطالب ، هماهنگی با برنامه ها ، رعایت نظم منطقی ، هماهنگی  اصطلاحات و سادگی و روانی عبارات و ملاحظات تربیتی تشکیل داد و نهایتا نتیجه نبخشید و گره از کار نگشود. به ناچار وزارت فرهنگ تألیف و نشر کتاب را دوباره به ۴١ خود بر عهده گرفت و به کار پرداخت. در همین زمینه  ابوالقاسم پورحسینی می نویسد:
در سال ١٣٢۵ تا مرداد ١٣٣٢ انتشار کتابهای درسی آزاد شده بود و وزارت معارف [ فرهنگ] با تعیین برنامه چاپ کتابهای درسی را آزاد گذاشته بود.دبیران گروه گروه و دسته دسته جمع شده بودند و کتاب درسی می نوشتند و به وسیله بعضی از ناشران ، کتابهای خود را به فروش می رساندند. قیمت کتابها دلخواه ناشر بود و تبلیغات کتب دبیرستانی هم رواج داشت. بازار رشوه و غیره هم گویارواج داشت. هر کسی می توانست با اعمال نفوذ و توصیه از اولیای معارف سفارشنامه ای بگیرد.
روزی محمد رمضانی[ صاحب انتشاراتی کلاله خاور] ، دست پرویز[ شهریاری]را گرفت و برد توی پستو و گفت:می دانم علی الظاهر آزاده ای و مبارزه سیاسی هم می کنی و با فساد و دزدی واحتکار هم مخالفی. بیا و یک کار بکنیم! تو بیا هفت کتاب ریاضی برای دوره اول دبیرستان بنویس و من هم آنها را چاپ می کنم و با کمترین قیمت می فروشم و ازاین کتاب فروشیها و طمع کاری و تعدی بعضی افراد به بچه ها جلوگیری می کنیم. نه تو پول تألیف بگیر ، نه من پول اضافه.
یک دستگاه چاپ دستی هم داشت که خودش با آن کار می کرد و همه زحمت چاپ و انتشار را خود بر عهده داشت. خودش پول کاغذ و مرکب را حساب کرد وقیمت کتابها هر کدام ١٠ ریال گذاشته شد.
و بازار را شکست و کتابها گرفت و مردم خیلی راضی شدند و شهرتی برای او وپرویز به دست آمد. کلاله خاور شهرت یافت و پس از چندی کار بالا گرفت و خدمتی جانانه با مساعدت آن مرد بزرگ انجام شد .
۲-۶-۵- تأسیس سازمان کتابهای درسی ایران
دکتر پرویز ناتل خانلری وزیر فرهنگ درباره کتابهای درسی در ۲۴/۶/۱۳۴۱ چنین گفت:
وضع کتابهای درسی ایران در سالهای اخیر از نظر ابتذال محتویات و تنوع بی حد وحصر و گرانی آنها و زد و بندها و سوءاستفاده هایی که در کارها بود به جایی رسیدکه می بایست تصمیمات قاطعی به نفع مردم گرفته شود و آن فساد و هرج و مرج پایان یابد.
در جلسه مورخه۱۸/۱۲/۴۱ هیات وزیران  تصویب نامه زیر اعلام شد
. به منظور بهبود وضع کتب درسی دبستانها و دبیرستانها وتهیه متن کتابهایی که متناسب با پیشرفت علم و فرهنگ و ارزانی بها و توزیع منظم باشدهیئت وزیران تصویب نمودند:
ماده ١. تألیف و تهیه کتابهای درسی دبستان و دبیرستان از این تاریخ منحصراً برعهده وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش کنونی) است.
ماده ٢. برای تهیه متون این کتابها هیئتی در وزارت فرهنگ مرکب از عده ای از دبیران و استادان و سایر دانشمندان به تشخیص و دعوت وزارت مزبور تشکیل می گردد.
ماده ٣. مادامی که چاپخانه های وزارت فرهنگ یا دولتی تا آن حد مجهز نشده است که بتواند کلیه کتابهای مورد نیاز را تهیه کند وزارت فرهنگ می تواند چاپ و توزیع این کتابها را به شرکتی مرکب از ناشران و کتابفروشان که صلاحیت فنی و علمی ومالی این شرکت مورد تأیید وزارت فرهنگ قرار گیرد برای مدت معینی واگذارنماید.
ماده ۴. تا زمانی که متن تمام یا بعضی از کتابهای دبیرستانی از طرف هیئت مذکوردر ماده ٢ تهیه نشده وزارت فرهنگ می تواند از بین تألیفات موجوده موقتاً یک کتاب را برای تدریس هر ماده درسی انتخاب و بر طبق  مقررات تصویب نامه هیئت وزیران منتشر کند .
به دنبال این تصویب نامه سه کار اساسی زیر صورت گرفت:
١. تشکیل شرکت سهامی طبع و نشر کتب درسی ، که قرارداد چاپ و توزیع کتابهای درسی به آن واگذار شد.
٢. تشکیل ١۴ کمیسیون با شرکت ۶٣ نفر از استادان و دبیران کارآزموده برای انتخاب یک کتاب برای هر ماده درسی.
٣. تهیه اساسنامه سازمان کتابهای درسی ایران و به تصویب رساندن قانون آن.
ماده یک و دو این اساسنامه چنین است:
ماده ١. به منظور تألیف و تهیه متون کتابهای درسی مورد نیاز دبستانها و دبیرستانهای کشور یک مرکز علمی به نام سازمان کتابهای درسی ایران تحت نظر وزارت فرهنگ طبق مقررات زیر تأسیس می شود.
ماده ٢. سازمان دارای شخصیت مستقل حقوقی است و رئیس سازمان نماینده قانونی و مسئول اجرای آن و سرپرست دستگاه های اداری و علمی آن خواهد بود.
بر طبق مواد دیگر این تصویب نامه یک مرکز علمی ، غیرانتفاعی به نام سازمان با توجه به سنن مذهبی ، علمی ، » کتابهای درسی تشکیل می گردد تا کتابهای ایران رافرهنگی و ملی و نیازمندیهای حال و آینده کشور بر مبنای آخرین و صحیح ترین اطلاعات علمی و متناسب با اصول تعلیم و تربیت و استعداد دانش آموزان در سالها ومراحل مختلف تحصیل و رعایت نظم طبیعی و منطقی و همراه با تصاویر لازم آماده گردد و سادگی و روانی عبارات و هماهنگی اصطلاحات علمی و املای واحد صحیح و«. اصول نقطه گذاری در آنها ملحوظ گردد.به دنبال این اساسنامه مقدمات تشکیل سازمان کتابهای درسی ایران فراهم شد وسرانجام نخستین جلسه هیئت امنای آن با شرکت آقایان دکتر خانلری ، دکتر ضیایی و آقای  رضا اقصی ، دکتر محمود بهزاد و پروفسور فاطمی  تشکیل شد ودکتر محمود بهزاد با پیشنهاد وزیر فرهنگ و تصویب هیئت دولت به مدت سه سال به ریاست سازمان کتابهای درسی ایران منصوب شد.
تشکیل سازمان کتابهای درسی ، در همان سال اول نتیجه داد و مشکلات کمبودکتابهای درسی از بین رفت. دکتر مظاهر مصفا مدیر ماهنامه آموزش و پرورش در مهرماه١٣۴٣ می نویسد:
سهولت و سرعت کار در امر توزیع و انتشار ، کم نظیر و در خور همه گونه ستایش وتقدیر بود… و باید به یاد داشت که هر کار درست که امروز با نیت پاک و نیالوده وهوش و متانت آغاز کنیم در تضمین و تأمین صحت و سرعت کارهای فردا پایه اصلی و اساسی خواهد بود. همتی که کارگزاران فرهنگ و دانشمندان بلندپایه وگران سنگ در فراهم کردن متن مهذب و مطلوب کتابهای درسی در کار کرده اندشایسته هرگونه تحسین و تشویق و آفرین است که رنج برده اند و گنج آورده و خون  خورده و مُشک پرورده اند .
سازمان کتابهای درسی ، برای انجام مسئولیت بزرگی که بر عهده گرفته بود ، از افرادذیل جهت همکاری دعوت به عمل آورد: عبدالحسین مصحفی ، غلامرضا عسجدی ،میرزا جلیلی ، حسین مجذوب در علوم ریاضی ، باقر مظفرزاده ، حسین دانشفر ، هوشنگشریفزاده ، اکبر نوروزی ، احمد خواجه نصیر طوسی در علوم تجربی ، مرحوم دکترمحمدحسین حسینی بهشتی در علوم دینی ، دکتر حسن انوری ، دکتر رسول شایسته درادبیات فارسی و شادروان خلیلی فر در جغرافی.
لازم است از مجتبی جعفریه معروف به دانش که بیش از چهل سال در چاپ و توزیع کتابهای درسی ایران صادقانه و آگاهانه خدمت کرد ، نام برده شود.
۲-۶-۶- تغییر نظام آموزش و پرورش و کتاب درسی
در سال ١٣۴۵ نظام آموزشی ایران از نظر هدف ، برنامه و مواد آموزشی تغییر کرد.مقاطع تحصیلی از دو مقطع ابتدایی و متوسطه به سه مقطع ابتدایی ، راهنمایی و متوسطه تبدیل یافت. تعداد رشته ها و مواد درسی نسبت به گذشته افزایش کلی یافت. تهیه برنامه و تعیین سرفصلهای هر ماده درسی بر عهده دفتر تحقیقات و برنامه ریزی قرار گرفت وتألیف کتاب و چاپ و توزیع آن بر عهده سازمان کتابهای درسی ایران بود. حجم کاربسیار زیاد ، مسئولیت بسیار سنگین و نیروی کار اندک بود. با وجود این سازمان کتابهای درسی ایران در مقاطع ابتدایی و راهنمایی توانست کتابهای درسی را به موقع تألیف ،چاپ و توزیع کند.
در نظام جدید آموزش و پرورش ، درسهایی مانند هنر و علوم تجربی از کلاس اول ابتدایی در برنامه قرار گرفت. برای هر کتاب دانش آموز یک کتاب روش تدریس یاراهنمای معلم تهیه شد. کتاب دانش آموز و کتاب معلم از نخستین سال شروع کار نظام جدید با هم توزیع شد. کتابهای دبستان و راهنمایی براساس اصول یادگیری و توجه به دکتر پرویز ناتل خانلری وزیر فرهنگ نیازهای فردی و اجتماعی دانش آموزان تألیف شد و از نظر چاپ و کاغذ و جلدسازی باکتابهای گذشته تفاوت فاحش داشت. این کتابها همه به صورت رنگی چاپ می شد وپیش از شروع سال تحصیلی در اختیار دانش آموزان قرار می گرفت.
از سال ١٣۵٣ سازمان کتاب درسی با دو مشکل عمده یکی موضوع تألیف و دیگری چاپ و توزیع روبه رو شد. تألیف کتابهای درسی برای رشته های متنوع و متفاوت دبیرستان کار آسانی نبود. لازم بود که در دوره متوسطه نظری و فنی حرفه ای حدود ۵٠٠عنوان کتاب بر طبق برنامه جدید تألیف شود. تألیف این انبوه کتاب برای نخستین بار کارآسانی نبود. بعضی از رشته ها کاملاً تازه و جدید بودند و هیچ کتابی پیش از این به فارسی در موضوع آنها نوشته نشده بود. از این رو انتخاب مؤلف ورزیده امکان نداشت و کارمؤلفین تازه هم با خطاهای زیاد همراه بود. از سوی دیگر چاپ این همه کتاب در کشورکار مشکلی بود. مثلاً طبق قرارداد لازم بود در سال ١٣۵۶ تعداد ۵۵ میلیون جلد کتاب
در فاصله ۵ ماه چاپ و توزیع شود که آن هم مقدور نبود و اغلب دست نویس مؤلف دیرتر از مؤعد مقرر به چاپخانه ارسال می شد و چاپ و توزیع آن به تأخیر می افتاد.
گرچه مؤلفان کتابهای درسی و کارمندان کارگاههای فنی و هنری سازمان تلاش صادقانه کردند و به جای یک نوبت ، به طور شبانه روزی کار می کردند تهیه این انبوه کتاب در مدت محدود مقدور نبود. علاوه بر این معلمان با محتوای کتابها آشنا نبودند وچون بعضی از کتابها به موقع به دست دانش آموزان نمی رسید تعدادی از کلاسها به حالت نیمه تعطیل در آمد و موج انتقاد عمومی را برانگیخت. این انتقادها متوجه وزارت آموزش و پرورش شد به طوری که کارآیی نظام جدید مورد شک قرار گرفت و به جای آنکه کاستیها جبران شود تغییر و تبدیلهای تازه ای روی برنامه ها و کتابها انجام شد که اغلب با شتابزدگی و بدون مطالعه همراه بود به طوری که بیش از آنکه نظام جدیدآموزش و پرورش محصول خود را به جامعه عرضه کند به صورت یک نظام غیر کارآمدو مشکل ساز معرفی شد و پشتیبانی عمومی را از دست داد.
سازمان کتابهای درسی ایران علاوه بر کتابهای درسی دانش آموزان دوره های ابتدایی ، راهنمایی و دبیرستان (رشته های مختلف) تألیف و چاپ کتابهای درسی دانش آموزان و دانشجویان مراکز تربیت معلم ، دانشسراهای مقدماتی و دانشسراهای راهنمایی را بر عهده داشت. این سازمان در آخرین سال پیش از انقلاب ، برای سال تحصیلی ۵٨  ۵٧ جمعاً ۶٣۶ عنوان کتاب درسی را تألیف و چاپ کرد. تیراژ مجموع این کتابها بالغ بر ٧٠ میلیون جلد کتاب بود.
۲-۶-۷- سازمان پژوهشی و نوسازی آموزشی
سازمان کتابهای درسی ایران در حدود ١۵ سال از نظر تولید کتابهای درسی نوآوریهای چشمگیری انجام داد. کتابهایی که برای نخستین بار در آن سازمان تألیف شداز نظر درستی متن ، تناسب با یادگیرنده ، زیبایی چاپ و جلدبندی با کتابهای گذشته بسیار متفاوت بود ، لیکن قرار بر این بود که معلم قبلاً آموزش لازم را ببیند ، علاوه برکتاب درسی از آزمایشگاه و کارگاه و فیلم و دیگر ابزارها و مواد آموزشی کمک بگیرد.اما همه وظایف انواع مواد آموزشی بر عهده کتاب قرار گرفت آن هم اغلب با تأخیر به دست دانش آموز رسید و مشکلات دیگر اجتماعی و آموزشی هم به وجود آمد و چاره کار را در تأسیس سازمان پژوهش و نوسازی آموزشی یافتند.
قانون تشکیل سازمان پژوهش و نوسازی آموزشی (سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی) که مسئولیت کار تألیف و چاپ و توزیع کتابهای درسی ایران را نیز بر عهده دارد در ٢٧ تیرماه ١٣۵۵ به تصویب مجلس شورای ملی رسید و سازمان تشکیل شد.مسئولیت این سازمان بسیار گسترده تر از تألیف کتاب درسی است. در اینجا چند ماده از  قانون سازمان پژوهش و نوسازی آموزشی  را ملاحظه می کنیم.
ماده ١. به منظور تحقیق و بررسی در مسائل کیفی آموزش و پرورش و ارزشیابی  مستمر و تنظیم برنامه های تحصیلی و تألیف و تدوین کتب درسی و آماده سازی مدارس و مؤسسات آموزشی تابع وزارت آموزش و پرورش برای کاربرد وسایل و روش های نو درجهت اعتلای کیفیت آموزش و پرورش سازمانی به نام سازمان پژوهشی و نوسازی آموزشی که در این قانون سازمان نامیده می شود تشکیل می گردد.