این گیاه بومی استان فارس و به خصوص اطراف شیراز و نیز دیگر استان­های جنوبی ایران است.
در بخش مرکزی: نجف­آباد اصفهان، کلاه گزی، شاه کوه، شهبازان، در یزد شاه ملک به طرف چوپانان، خورمیز در پانزده کیلومتری مهریز.
در جنوب: دزفول در خوزستان، فیروز­آباد فارس، کوه سیواند، چنار راهدار، کوه خورموج نزدیک بوشهر، اهرام.
در جنوب شرقی: بین کرمان و زرند، علی­آباد به طرف گاوکشی، حاجی­آباد نزدیک بندرعباس، گهره، ارتفاعات گنو، تاروم، بلوچستان، خاش به طرف ایرانشهر، بزمان، تنگه سرخ و صرقند یافت می­ شود(۱۹).
این گیاه علاوه بر این در افغانستان و پاکستان نیز یافت می­ شود(۲۳).
۲-۱-۸- گیاهانی با اسامی و خصوصیات مشابه Zataria multiflora:
در فارسی گونه­ های مختلف جنس تیموس را آویشن نامیده­اند. گونه­ معروف Thymus vulgaris بومی جنوب اروپا و نواحی مدیترانه از جمله کشورهای پرتقال، ایتالیا، یونان و فرانسه است. در نواحی نیمه خشک کشور زلاند نو، چندین هزار هکتار به صورت خودرو می­روید. این گیاه همه ساله به مقیاس وسیعی در کشورهای لهستان، چک، اسلواکی، یونان، مجارستان، سوئیس، ترکیه و آمریکای غربی کشت می­ شود(۳۷). این گیاه مشابهت­های بسیاری به آویشن شیرازی دارد. چه از لحاظ شکل و چه از لحاظ خواص و ترکیبات شیمیایی و تحقیقات بسیار زیادی بر روی آن صورت گرفته است(۱۵).
۲-۱-۹- قسمت مورد استفاده گیاه آویشن شیرازی
در طب از سرشاخه ­های گلدار این گیاه استفاده می­ شود(۲).
۲-۱-۱۰- ترکیب شیمیایی گیاه
اولین بار در سال ۱۹۵۴ بر روی این گیاه در هندوستان کار شده است که در این مطالعه مشخصات فیزیکی و حضور ترکیبات فنلی در این گیاه گزارش گردید(۵۳).
در سال ۱۹۷۱ در هندوستان اسید­ها و قندهای این گیاه مورد بررسی قرار گرفت که عصاره­ی الکلی آن حاوی سوکسینیک اسید،گلوکونیک اسید و گلوکز و رامنوز بوده و عصاره آب و اتانولی آن حاوی سوکسینیک اسید، مالیک اسید و اگزالیک اسید بوده است(۵۸).
در بررسی دیگر در سال ۱۹۷۲ در هندوستان ترکیبات موجود در گیاه عبارتند از: ۶/۰٪ روغن اسانس، پنج آلکان، بتا سیتواسترول، بتولن، اسیدهای چرب و اولئانولیک اسید و دو کتون ناشناخته گزارش شدند. اسانس گیاه حاوی ۶۹٪ فنل و غالبا کارواکرول بوده و جزء اصلی ترکیبات غیر فنلی آن پاراسمین بوده است(۵۹).
در سال ۱۹۷۴ اسید آمینه­های گیاه که عبارتند از گلایسین، والین، آسپارژین و آرژنین گزارش شدند. در آخرین تحقیقات به عمل آمده بر اسانس این گیاه جمع­آوری شده از نواحی مختلف ایران ۳۶ ترکیب شناسایی شدند: این مواد توسط دستگاه گاز گروماتوگراف تجزیه­ای GLC و گاز گروماتوگراف طیف سنج جرمی GLC-MS جداسازی و شناسایی شدند و نیز NMR و IR آنها نیز بدست آمد، مناطق جمع­آوری زرند و تنبور از استان کرمان شیرکوه و ده بیداز استان فارس، خور میز از استان یزد بودند و بر هر دو اسانس حاصل از گیاه خشک و گیاه مرطوب کار شده بود(۱۰).
در سال ۱۹۹۷ در بررسی دیگری در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران ترکیبات اصلی موجود در اسانس گیاه تازه، تیمول ۴/۴۸٪، کارواکرول ۶/۱۲٪، پاراسمین ۵/۱۳٪، لینالول ۲/۵٪ و گاما ترپینن۹۵/۳٪ و ترکیبات اصلی موجود در اسانس گیاه خشک تیمول ۱۸/۲۵٪، کارواکرول ۲۹/۶۱٪ گزارش شده است(۱۱۱).
در سال ۱۹۹۹ در پاکستان مشتق ایزوپروپیل بنزنی جدیدی به نام zatariol و دو ترکیب مشابه شناخته شده دیگر به همراه پاراسمیم، تیمول، تیمول متیل اتر، بتا سیتو استرول، استیگماسترول، اولئانوئیک اسید، بتولینیک اسید، هگزا دکانوئیک اسید از بخش محلول در هگزان گیاه به دست آمد(۲۸).
در سال ۱۹۹۹ در پاکستان دو مشتق پاراسمینی جدید به نامهای Zatarioside-A و Zatarioside-B و یک مشتق تری اتوکسی جدید و پارا هیدروکسی بنزوئیک اسید از این جایگاه جدا شد(۲۹).
در سال ۲۰۰۰ در پاکستان سه ترکیب آروماتیک جدید کشف گردید که شامل دو مشتق پی­سایمن به نام مولتی فرولو یک اتر آروماتیک پی­هیدروکسی بنزوئیک اسید بودند. علاوه بر آنها دی­هیدروکسی آروما دندرن، لوتئینول و آلفا توکوفرول­کینون برای اولین بار جداسازی و خالص سازی گردید(۱۱۲).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در سال ۲۰۰۰ در دانشکده علوم پایه دانشگاه شاهد تهران از اسانس این گیاه ترکیباتی مانند کارواکرول ۳۷٪، ارتوسمین ۱۵٪، دودکان ۹٪ به دست آمده است(۹۹).
در سال ۲۰۰۳ نیز در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران ۲۶ ترکیب موجود در اسانس گیاه شناسایی شد که ترکیبات تیمول ۹۹/۳۷٪، کارواکرول ۹۶/۳۴٪، پاراسمین ۱۷/۷٪ و ترانس کاریوفیلن ۷۱/۲٪ بخش عمده آن را تشکیل می­ دهند(۷).
۲-۱-۱۰-۱- تیمول
تیمول Thymol یا اسید­تیمیک Acide Thymique به فرمول C₁₀H₁₄O و به وزن مولکولی ۲۱/۱۵۰ است. در اعضای گیاهان مختلف تیره نعناع یافت می­ شود.
تیمول در ۱۷۱۹ میلادی توسط Neuman کشف و به Camphre de thymol موسوم گردید. این ماده از اسانس Thymus vulgaris و Monarda punctata توسط محققین مختلف استخراج گردید. تیمول به طور سنتتیک از P-Cymene، Piperitan یا M-cresol تهیه می­ شود(۱۵).
تیمول به صورت بلورهای منشوری شکل نسبتاًً درشت و بی­رنگ از اسانس تم بدست می ­آید. بوی مشخص دارد و در گرمای ۵/۵۰ تا ۵/۵۱ ذوب می­ شود. در الکل، اتر، کلروفرم، اتر دوپترول، سولفور کربن و اسید­ استیک به مقدار زیاد حل می­گردد. درآب به مقدار کم به نسبت ۱ به ۱۲۰۰ محلول است. محلول الکلی و آبی آن خنثی و فاقد هرگونه واکنش در مقابل تورنسل است. در محلول­های قلیایی به سهولت حل می­ شود. از مشخصات دیگر آن این است که با مانتول، سالول، کامفروکلرال مخلوط مایع بوجود می ­آورد یعنی در واقع با آنها ناسازگاری دارد(۱۵).
محلول یک قسمت تیمول اگر در مقدار کافی اسید استیک کریستالیزابل مخلوط شود و معادل سه قسمت اسید سولفوریک بدان افزوده گردد. در حالت گرم ایجاد رنگ بنفش می­نماید. برای تهیه تیمول از اسانس آن می­توان اسانس را در سرمای شدید قرارداد تا تیمول کریستالیزه شود و یا اسانس را با سود سوزآور مجاور کرد و ملح سدیم تیمول را جدا و سپس به کمک اسید آن را تجزیه نمود و تیمول آزاد شده را تصفیه کرد. تیمول به صورت کریستال­های بی­رنگ یا به صورت پودر سفید متبلور دارای بوی معطر و طعم زننده می­باشد. تیمول را می­توان به آسانی تصفیه نمود. تیمول جسمی است ضد قارچ، ضد باکتری و ضد کرم. ضد کرم بخصوص در مورد کرم­های قلاب­دار بکار می­رود و به مقدار ۲ گرم، سه نوبت در روز مصرف می­ شود(۱۵).
تیمول به علت دارا بودن اثر ضد عفونی کننده، می ­تواند در بیماری­های روده و یا ضد عفونی کردن آن در مسمومیت­های خودبخود، ناشی از عفونت روده، دیسانتری و وبا (به عنوان پیشگیری) اثر مفید ظاهر کند ولی مصرف آن از این لحاظ کمتر از حد معمول است. در عوض از آن به علت دارا بودن اثرات ضد کرم، برای دفع تریکوسفال، کرم کدو، کرمک و آنکی لوستوم (به صورت تنقیه) استفاده به عمل می ­آید(۱۵).
در استعمال خارجی، از تیمول به عنوان یک ماده ضد عفونی کننده قوی استفاده بعمل می ­آید. تیمول در فرمول خمیر دندان­ها و محلول­های غرغره دهان وارد می­ شود. در بیماری­های دستگاه تنفسی مانند برونشیت مزمن، سل و سیاه سرفه بصورت استنشاق و یا به حالت محلول جهت پانسمان زخم­ها بکار می­رود. زیرا اثر میکروب کشی آن بر فنل ترجیح دارد(۱۵).
شکل ۲-۱-تیمول (۲-isopropyl -5- methyl phenol)
۲-۱-۱۰-۲-کارواکرول (Carvacrol)
کارواکرول ( ایزوتیمول^[۱۷]) فنلی به فرمول C₁₀H₁₄O و به وزن مولکولی ۲۱/۱۵۰ است. در اسانس گیاهان مختلف تیره نعناع یافت می­ شود و از آن­ها استخراج شده است. از جملهOriganum vulgare, Thymus vulgaris و Satureia hortensis کارواکرول حالت مایع و بویی شبیه بوی تیمول دارد وزن مخصوص آن در گرمای ۲۵ درجه سانتیگراد ۹۷۵۱/۰ است. در گرمای حدود صفر درجه، انجماد حاصل می­ کند، عملاً در آب غیر محلول ولی به مقادیر زیاد در الکل و اتر حل می­ شود. مقدار کشنده آن در خرگوش از راه خوردن mg/kg100 می­باشد. کارواکرول اثر ضد عفونی کننده دارد و در سنتز بعضی مواد آلی مورد استفاده قرار می­گیرد. از نظر درمانی اثر ضد کرم و ضد قارچ دارد(۱۵).
شکل ۲-۲- کارواکرول (۵-isopropyl -2- methylphenol)
جدول۲-۲- ترکیبات شیمیایی گیاه آویشن شیرازی(۱۱۱)