زنان.
کودکان، مشارکت سیاسی.
حقوق محیط زیست.
حقوق اقتصادی و اجتماعی.
شهرداری ها می توانند این مهم را از طریق ابزار سمعی و بصری، برقراری دوره های کوتاه مدت، برنامه های فرهنگی و هنری دیگر انجام دهند(امیر ارجمند، ۱۳۸۰).
۲-۱۵: ارزیابی برنامه های آموزشی حقوق شهروندی
در مورد ارزیابی برنامه های حقوق شهروندی توجه به نکات زیر ضروری است:
ارزیابی در هر برنامه حقوق شهرندی لازم است.
اقدام به ارزیابی باید خود جزئی از برنامه آموزشی باشد.
ارزیابی باید قبل، درضمن و بعد از مرحله آموزش به معنای اخص صورت گیرد.
۲-۱۵-۱: ارزیابی قبل از آموزش:
الف- انتخاب مناسب جمعیت های مورد نظر؛
ب- مشخص نمودن ساختار آموزش؛
ج- مشخص نمودن آموزگاران و نیاز های خاص آن ها برای آموزش؛

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

د- شناخت بهتر دانسته ها، خلاء ها، و انتظارات جمعیت های مورد نظر برای آموزش؛
۲-۱۵-۲: ارزیابی ضمن آموزش:
ارزیابی ضمن آموزش باید موارد زیر را ممکن سازد:
ارزیابی روش های آموزش( گاهی یک تفاوت عمده بین آنچه پیش بینی می شود آموزش داده شود و آنچه آموزش داده می شود، وجود دارد).
شناخت شرایطی که آموزش در آن صورت می گیرد( وضعیت فیزیکی اماکن، وسایل آموزشی و غیره).
ارزیابی جو حاکم بر آموزش و اطمینان از این که در طی خود مرحله آموزشی حقوق شهروندی رعایت گردد.
۲-۱۵-۳: ارزیابی بعد از آموزش:
ارزیابی بعد از آموزش موارد زیر را ممکن می سازد:
الف - اطمینان از این که برنامه آموزش مطابق طرح پیش بینی شده تحقق یافته است.
ب - با توجه به تحلیل های آموزگاران و دانش آموختگان و احتمالا خانواده آنها یافتن راه های بهبود کیفیت دوره های بعدی آموزش.
لازم به یادآوری است که باید ارزیابی تاثیر نهایی یک دوره ی آموزشی حقوق شهروندی کاملا محتاط بود، زیرا آموزش حقوق شهروندی یک مبارزه مستمر است که باید در تمام طول زندگی آن را ادامه داد، برای هر نسل دوباره آن را آغاز کرد. (امیر ارجمند، ۱۳۸۰).
۲-۱۶: تعاریف و ماهیت درس مطالعات اجتماعی
در میان برنامه های درسی، مطالعات اجتماعی یک حوزه ی یادگیری اصلی است که مفاهیم اصلی خود را از ائتلاف رشته های گوناگون به ویژه جغرافیا، تاریخ و علوم اجتماعی می گیرد. با بررسی تاریخچه ی مطالعات اجتماعی می توان دریافت که صاحب نظران درباره ی مفهوم مطالعات اجتماعی، تعاریف و مقاصد آن و به ویژه درباره ی آموزش مجزای رشته ها یا تلفیق حوزه های مرتبط، برداشت یکسانی ندارند و در زمینه های فوق از دیرباز نوعی تنوع آرا و اندیشه در میان برنامه ریزان درسی وجود داشته است که تاکنون نیز ادامه دارد.
گفتنی است اصطلاح مطالعات اجتماعی نخستین بار توسط جسی جونز^[۵۲]، (۱۹۵۰)در مقاله ای با عنوان کارگر جنوبی در آمریکا به کار گرفته شد. وی در این مقاله، مشکل انطباق و مشارکت سیاه پوستان و نژاد سرخ پوست را در جامعه ی آمریکا مطرح کرد. صرف نظر از آن که هدف اصلی مقاله ی جونز مشارکت واقعی سیاهان یا اطاعت آن ها از فرامین حاکم و جامعه پذیری آن ها بوده باشد، به هر حال در سال ١٩١۶ سرانجام یک حوزه ی برنامه ی درسی با عنوان مطالعات اجتماعی که هدف آن، آماده کردن افراد جوان به عنوان شهروندانی مؤثر در جامعه بود، به وجود آمد و در سال١٩٢١ این درس مشروعیت قانونی یافت.
پس از آن زمان، تلاشی برای تهیه ی برنامه ی درسی تلفیقی که محتوای آن از علوم انسانی و اجتماعی گرفته می شد، آغاز گردید و دانش آموزان دوره ی ابتدایی در درسی با عنوان مطالعات اجتماعی با تنوعی از موضوعات تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی با تأکید بر مشاغل، مسکن، غذا، حمل و نقل و …، رو به رو شدند که به تدریج با پیچیدگی بیش تر در سال های بعد، ادامه می یافت و به موضوعات دیگر ختم می شد. پس از نضج این برنامه ی درسی در آمریکا، به تدریج مطالعات اجتماعی به سایر کشورهای جهان راه یافت(ملکی، ۱۳۷۵).
دایره المعارف بین المللی آموزش و پرورش، در جلد دهم، مطالعات اجتماعی را این گونه تعریف کرده است:
مطالعات اجتماعی حوزه ای از برنامه ی درسی است که هدف آن، آشنا کردن بچه ها با محیط اطرافشان و نیز توسعه ی ارتباطات انسانی است؛ به گونه ای که دانش آموزان، شهروندان خوبی تربیت شوند. محتوای این درس از تاریخ، جغرافیا و دیگر علوم اجتماعی استخراج می شود(همان منبع، ۱۳۷۵).
مطالعات اجتماعی برنامه ی درسی است که:
هدف های خود را از ماهیت جامعه می گیرد و به اجتماعات دیگر مربوط می سازد؛
محتوای خود را از علوم اجتماعی رشته های دیگر می گیرد؛
به شیوه ای آموزش داده می شود که تجربیات شخصی، اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان را منعکس می سازد؛
به دانش آموزان کمک می کند که یادگیری خود را به زندگی اجتماعی خارج ازمدرسه انتقال دهند.
در ایران، در سال ١٣٧۷، برای نخستین بار شورای وقت برنامه ریزی مطالعات اجتماعی دفتربرنامه ریزی و تألیف کتب درسی، تعریف زیر را برای مطالعات اجتماعی ارائه داد:
حوزه ای که درباره ی انسان و تعامل او با محیط های اجتماعی، فرهنگی، طبیعی و تحولات زندگی بشر در گذشته، حال و آینده و جنبه های گوناگون آن)سیاسی و اقتصادی، فرهنگی و محیطی) بحث می کند.
چنین تعریفی، اوّل این که رشته های مختلف مانند تاریخ، جغرافیا، جامعه شناسی، مردم شناسی، علوم سیاسی، اقتصاد و روان شناسی را زیر پوشش قرار می دهد و دوم این که بر ارتباط بین شاخه های علوم اجتماعی برای رسیدن به فهمی وسیع تر اشاره می کند.
۲-۱۷: ضرورت واهمیت برنامه ی درسی مطالعات اجتماعی
پویایی هر جامعه تا حدود زیادی به وجود شهروندانی که برای مشارکت و تعامل در امور زندگی اجتماعی احساس تعهد کنند و از آگاهی های لازم در این زمینه برخوردار باشند، بستگی دارد. بر همین مبنا، از یک نظر امروزه اغلب برنامه های درسی و از جمله برنامه ی درسی مطالعات اجتماعی به سمت تربیت شهروند آگاه و مسئول جهت گیری کرده اند.
درس مطالعات اجتماعی بستر مناسبی برای پرورش مهارت های زندگی اجتماعی فراهم می آورد. در این درس، دانش آموزان با حقوق و مسئولیت های شهروندی مورد نظر در جامعه ی خود آشنا می شوند
و با درک و فهم مسائل و موضوعات جامعه ی محلی، محیط پیرامون و کشور خود، چگونگی زندگی در
اجتماع را می آموزند و به مهارت های لازم برای زندگی اجتماعی مجهز می شوند .درس مطالعات اجتماعی این قابلیت را دارد که تصمیم گیری فردی و مشارکت اجتماعی و با هم زیستن را در دانش آموزان تقویت کند.
درس مطالعات اجتماعی با بهره گیری از رشته ها و شاخه های علمی چون تاریخ، جغرافیا، فرهنگ
و مردم شناسی، مبانی دینی و اخلاق می تواند در امر هویت بخشی به دانش آموزان نقش مهمی را ایفا کند.
یکی از ضرورت های اساسی وجود این برنامه ی درسی ، لزوم ایجاد عشق و علاقه نسبت به سرزمین و حفظ کشور، شناخت منابع و استعدادهای آن و همچنین حفظ و انتقال میراث فرهنگی کشور است .کودکان و نوجوانان از طریق برنامه ی درسی مطالعات اجتماعی می توانند با گذشته ی سرزمین خود، آثار و مفاخر و شخصیت های بزرگ و هم چنین توان های محیطی، جغرافیایی و استعدادهای کشورشان آشنا شوند و بدین ترتیب، هویت خود را بهتر درک کنند؛ بدیهی است این غرور ملی که موجب روحیه ی اعتماد به نفس و خودباوری می شود، یکی از اهداف و رسالت های عمده ی این درس است.
برنامه ی درسی مطالعات اجتماعی می تواند علاوه بر تربیت اجتماعی و کمک به جامعه پذیری، زمینه ی پرورش تفکر انتقادی و توانایی نقادی اجتماعی را نیز فراهم آورد؛ بدین ترتیب که دانش آموزان را به تدریج برای داشتن یک موضع فعال، حساس، پویا و منطقی نه صرفاً انفعالی دررویارویی با مسائل جامعه آماده کند؛ به گونه ای که آن ها بتوانند مسائل اجتماع و محیط پیرامون خود راهر چند در چارچوب ساده و کودکانه مورد نقد و داوری قرار دهند تا در آینده به افرادی متفکر و مبتکرمبدل شوند و قادر به حلّ مسائل و دگرگون کردن شرایط و پیشبرد آرمان های جامعه باشند.
به طورکلّی، برنامه های درسی و به ویژه برنامه ی درسی مطالعات اجتماعی وظیفه انتقال میراث فرهنگی، بسط میراث فرهنگی و نقد میراث فرهنگی را به عهده دارند. لذا علاوه بر اهمیت انتقال وبسط میراث فرهنگی، توسط این برنامه، نقد و ارزیابی هنجارها، رسوم، اخلاق و … مورد توجه است. بدیهی است معیار و ملاک این نقد و بررسی، مبانی اعتقادی و اجتماعی است که زیربنای برنامه راتشکیل می دهد و در کشور ما این مبانی همانا مبانی اعتقادی و اجتماعی دین مبین اسلام است.