پژوهشگری دیگر معتقد است که جذب دانشجویان خارجی به آماده سازی سایر دانشجویان برای کارکردن در دنیای واقعی کمک میکند، زیرا آن‌ها‌ ناگزیرند با انسان‌ها‌یی با پیش زمینه‌ها‌ی فرهنگی مختلف برخورد کنند. از سویی دانشجویان و دانش آموختگان خارجی ارتباطات بین المللی مهمی ‌فراهم میکنند. این ارتباطات میتواند منجر به همکاری تحقیقاتی و آشنایی با دولت‌ها‌ و همکاری مدیران و رهبران شود. همچنین حضور دانشجویان خارجی اعتبار دپارتمان‌ها‌ و مؤسسات علمی ‌را افزایش میدهد ۲۰۰۲) (Trice,

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

محققان چینی به اثرات فرهنگی واجتماعی تحصیلات درخارج از کشور توجه ویژه‌ای دارند.آن‌ها‌ یادآور می‌شوند که آموزش خارجی )عمدتاً آموزش غربی( به تدریج به عنوان سرمایۀ فرهنگی غالب و مهمترین ابزار جابجایی اجتماعی در چین مدرن، جایگزین آموزش چینی سنتی شد. آموزش خارجی در مرحلۀ اولیۀ ارائۀ آن به هیچ وجه دارای ارزش نبود، اما در طولانی مدت مفهوم اجتماعی منفی آن تا حدی تغییر یافت که تبدیل به سرمایه فرهنگی مفیدی شد. مشاغل و تجربۀ زندگی اولین گروه دانشجویانی که در دهه ۱۸۸۰ از آمریکا برگشتند به خوبی فرایند این تغییر را نشان میدهد. سه عامل در توضیح چنین فرایندی بسیار مهم بودند: شرایط اجتماعی، شرایط شغلی و شکل گیری گروهی. شرایط اجتماعی منحصر به فرد اواسط قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در چین برای اولین دانشجویانی که به این کشور برگشتند، فرصت‌ها‌یی را فراهم کرد تا عملکرد برجسته و دستاورد‌ها‌ی حرف‌ها‌ی خود را نشان دهند. به طور همزمان، فرایند انتخاب روش‌ها‌ و سبک زندگی غربی منجر به افزایش تقاضا برای دانش و مهارت‌ها‌ی غربی در چین شد و در نتیجه، موجب نوعی تغییر شکل شغلی شد و کمکی بود برای ارتقاء بخش شغلی جدید که دانشجویانی که به چین برگشته بودند در آن ایجاد شغل میکردند. سرانجام، اولین گروه دانشجویان بازگشتی فعالانه شیوۀ آموزش غربی را در چین ارتقاء دادند ودانشجویانی که از غرب برمیگشتند را به عنوان سمبل اجتماعی مفیدی نشان میدهد.( Huang,2002)
همچنین یکی از استادان دانشگاه فودان چین در مقاله خود به بررسی نقش دانشجویان خارجی پس از بازگشت به وطن در آموزش عالی چین پرداخته است.
این مقاله مروری اجمالی میکند بر سوابق تاریخی و شرایط اجتماعی که آموزش عالی چین در آن رشد کرد و بر اینکه چگونه نفرت از مدل‌ها‌ و اندیشه‌ها‌ی خارجی بر تاریخ معاصر و مدرن آن تأثیر گذاشت. در این مقاله، به وضعیت و تأثیرات و نقش پنج نسل از کسانی که پس از تحصیل در کشور خارجی به وطن باز گشته‌اند در نوسازی اجتماعی، اقتصادی، علمی‌ و سیاسی چین به طور کلی و نوسازی آموزش عالی به طور خاص توجه ویژه‌ای شده است.
همانطور که معرفی آموزش عالی مدرن در چین، پیامد مستقیم ارتباط با دنیای خارج از این کشور بود، دانشجویان چینی که در خارج از این کشور تحصیل کرده‌اند نقش بسیار مهمی ‌در این تعامل بین المللی داشته‌اند.این مقاله بر نقش منحصر به فرد این دانشجویان تأکید میکند و تأثیر و نقش آن‌ها‌ را در آینده پیشبینی میکند.
۳-۱-۳ تحرک وجابجایی دانشجویان^[۱]
این دیدگاه مرتبط با نظریه سرمایه انسانی بوده و پیرامون بازگشت وعدم بازگشت جمعیت‌ها‌ی دانشجویی مهاجر وتاثیر آن بر اقتصاد ملی میپردازد. تفاوت تحرک دانشجویی با مهاجرت در ماندگاری کوتاهتر آن است. این جابجایی از الگو‌ها‌ی موقعیتی و محلی خاص خود پیروی میکند. برای مثال میزان این جابجایی در قاره اروپا حدود ده درصد است.
مطابق چند یافته تجربی، تحرک و جابجایی دانشجویان در عرصه بین المللی را میتوان شکلی از یک زندگینامه انتخابی (زندگینامه خود انجام) دانست که هدفش ظهور شخصیتی آزادتر است. نتایج بررسی نظرات هشتاد دانشجو بر مبنای تجربه‌ها‌ی ناشی از اجرای طرح اراسموس در اروپا نشان میدهد که دانشجویان با قبول مخاطرات، با تغییرات محیط مقابله میکنند و کنترل مسیر زندگی شخصی خود را به صورت بازتابی بدست میگیرند. در چشمانداز دانشجویان تجربه جابجایی و تحرک بین المللی، انگیزه رشد شخصی و استقلال فردی را بروز میدهد و بر آگاهی فرهنگی و سیاسی، مهارت بین فرهنگی و حس بسط یافته تعلق تأثیر میگذارند (Vassiliki papatisba,2005)
در سال‌ها‌ی اخیر بویژه پس از واقعه یازده سپتامبر روابط سیاسی کشور‌ها‌ بر کم وکیف تحرک دانشجویی تاثیر داشته است.
ازنظر میزان تحرک مطالعات نشان میدهند کسانی که سطح تحصیلات بالاتری دارند یعنی دانشجویان تحصیلات تکمیلی تحرک بیشتری دارند. (Chiao Hung,1988)
هم اکنون راهبرد‌ها‌ی مدیریت تحرک علمی‌ دانشوران که توسط سیاستگذاران علمی‌کشور‌ها‌ دنبال میشود عبارتند از :
جلوگیری از مهاجرت
جبران هزینه‌ها‌
راه بازگشتی
مدیریت چرخش نخبگان علمی
جذب پیشگیرانه (درگیر کردن دانشوران در توسعه علمی‌کشور)
تجربه نشان میدهد دو راهکار اخیر با موفقیت بیشتری همراه بوده است.
۳-۱-۴ آموزش چند فرهنگی
جذب دانشجوی خارجی و بین المللی کردن فضای کلاس‌ها‌ی درسی با هدف چند فرهنگی کردن آموزش نیز صورت میگیرد. منظور از این فرایند، آموزش ر‌ها‌ از تعصبات و تمایلات به ارث برده شده است که همراه با کشف چشم انداز‌ها‌ و فرهنگ‌ها‌ی دیگر است و هدف آن شکلدهی به احساسات دانش آموزان و دانشجویان به سوی چندگانگی زیستانسانی، سبک‌ها‌ی متفاوت تحلیل تجارب و ایده‌ها‌ و راه‌ها‌ی نگریستن در سراسر جهان است.
برخی متخصصان این نوع آموزش را تغییر شایستگی موسسات آموزشی مشتمل بر ارزش‌ها‌ی اساسی، تنظیمات رویها‌ی، برنامه‌ها‌ی درسی، محتوای آموزشی، ساختار سازمانی و سیاست‌ها‌ی آموزشی دولت به سوی بازتاب دادن چندگانگی فرهنگی دانسته‌اند. (Genva Gay,2010)
دیگران از آن بدین گونه تعبیر میکنند: نهادینه شدن فلسفه چندگانگی فرهنگی در سیستم آموزشی که بر مبنای مساوات و برابری، احترام، پذیرش و فهم متقابل و تعهد اخلاقی به عدالت اجتماعی پایهگذاری میشود. (Baptiste, In;Genva Gay,1979)
یکی از راه‌ها‌ی آموزش چند فرهنگی افزایش جذب دانشجویان خارجی به منظور شکلدهی به ترکیب جمعیت دانشجویی است.
۳-۱-۵ پدیده سر ریز آموزش
پدیده سر ریز آموزش که میتوان آن را آموزش فرامرز یا آموزش بیش از حد نیز نامید، بیانگر عدم تطابق میزان آموزش با نیاز‌ها‌ی بازار کار است. روش اندازه گیری آن مقایسه سال‌ها‌ی آموزش دریافت شده با آموزشی است که مشاغل فعلی نیاز دارند. روش دیگر بررسی تغییرات تقاضای بازار کار نسبت به عرضه دانش آموختگان جدید است.
این پدیده از سوی اقتصاددانان معمولاً پدیده‌ای منفی ارزیابی میشود که موجب هدر رفتن سرمایهگذاری همچنین ایجاد توقع و بی انگیزگی میشود. در این شرایط کارکنان کارخود را شغل دائمی‌تلقی نمیکنند و در پی فرصت فرار از این وضعیت هستند. از این رو برای پیگیری آموزش مجدد و کسب مطلوبیت و بازدهی بالاتر در آینده مهاجرت میکنند.
به دلیل ساختار نامناسب شغلی در کشور مبداء و فقدان پست سازمانی و شغل مناسب در آن رشته فرد مهاجرت میکند تا بیکاری خود را به تعویق بیاندازد. شاید در آینده با بسط توانایی شغلی و یا تغییر و ارتقای سطح مشاغل بتواند کار مناسبی در اقتصاد محلی پیدا کند.(خورشیدی، ۱۳۸۳)
پدیده سر ریز آموزش به این ترتیب میتواند عاملی برای گسترش جابجایی دانشجویان در سطح کشور‌ها‌ تلقی شود.
۳-۲ الگو‌ها‌ی جذب دانشجویان خارجی
پژوهشگران اثرات مثبت جذب دانشجویان خارجی و بین المللی شدن آموزش عالی را با توجه به چهار قلمرو سیاسی، فرهنگی، علمی‌و اقتصادی بر شمرده‌اند. به گونه‌ای که بوسترم (۳۰۱۰) این موارد را احصا کرده است:
توانمندی سازگاری با فرهنگ‌ها‌ی متنوع (فرهنگی)
فرصت برای جذب نخبگان خارجی (علمی)
انعقاد تفاهم نامه‌ها‌ی همکاری بین کشور‌ها‌ (سیاسی)
کسب منابع مالی جدید برای آموزش عالی (اقتصادی)
جلب مشارکت‌ها‌ی منطقهای(اقتصادی)
بهره وری، درآمد‌ها‌ و منافع مالیاتی (اقتصادی)
کشور‌ها‌ی مختلف جهان بر اساس اهداف خود از الگو‌ها‌ی مختلفی برای جذب دانشجوی خارجی پیروی میکنند.
الگوی آلمان با اهداف آموزشی وعلمی‌طراحی شده و این کشور رسما اعلام میکند از محل جذب دانشجو قصد درآمدزایی ندارد. در مقابل، بیشتر کشور‌ها‌ی جهان مانند استرالیا وکانادا وانگلستان و مالزی از الگوی اقتصادی پیروی میکنند.
الگوی اقتصادی: نمونه استرالیا
از نظر وزارت علوم، استرالیا دانشجوی خارجی به فردی اطلاق میشود که با روادید دانشجویی وارد استرالیا میشود و دور‌ها‌ی را با پرداخت هزینه آن، صرفنظر از اینکه چه کسی هزینه آن را پرداخت میکند، میگذراند.
دانشجویان برای ورود نیاز به تأییدیه نام نویسی، روادید دانشجویی و منابع مالی کافی دارند. (دائره المعارف آموزش عالی، ج ۲۲۳ :۳)
استرالیا در جذب دانشجوی خارجی اهداف اقتصادی را دنبال میکند و این طریق یکی از منابع مهم درآمدی این کشور است.
دانشگاه‌ها‌ی استرالیا برای جذب دانشجویان خارجی و رقابت با سایر رقبا دفاتر متعددی را در کشور‌ها‌ی مختلف جهان بویژه آسیا دایر کرده و هر شش ماه یک بار نمایشگاه‌ها‌یی را برای جذب دانشجو و ثبت نام اولیه برگزار میکنند. در مورد استرالیا باید گفت هر چند راهبرد این کشور صبغه اقتصادی دارد اما این به این معنا نیست که همه متقاضیان حتی داوطلبان ضعیف نیز پذیرش شوند. سوابق علمی‌دانشجو بویژه دو مؤلفه معدل مقطع قبلی و برخورداری از مقالات معتبر بین المللی بسیار مهم تلقی می‌شوند.
الگوی علمی– آموزشی: نمونه آلمان
کشور آلمان تأکید زیادی بر توسعه مبادلات آکادمیک دارد و بدین منظور موسس‌ها‌ی را به همین نام تأسیس کرده است. داوطلبان خارجی میبایست از طریق سایت این موسسه (daad.de) در خواست خود را ابتدا به صورت متمرکز تسلیم کنند. تحصیل دانشجویان خارجی در این کشور مجانی و بدون پرداخت شهریه و حق ثبت نام است.
بنابراین الگوی آلمان صبغه اقتصادی ندارد و اهداف علمی– آموزشی را دنبال میکند. هدف اصلی در این الگو شکل دادن به اجتماع دانشگاهی (Academic Community) است.
داوطلبان خارجی برای تحصیل در آلمان باید به زبان آلمانی مسلط باشند. آن‌ها‌ می‌توانند پس از گذراندن امتحان تشخیص (سطح علمی) (Feststellungsprufung) به درخواست داوطلب یا پس از طی دوره‌ها‌ی یک ساله معادل پیش دانشگاهی (Studienkollege) در مدارس عالی مقدماتی، وارد دانشگاه شوند. آلمان در سال‌ها‌ی اخیر در چارچوب سیاست جذب نخبگان و رقابت با امریکا، امکان تحصیل در بعضی از رشته‌ها‌ را به زبان انگلیسی برای دانشجویان خارجی فراهم کرده‌است. در بعضی رشته‌ها‌ی دانشگاهی مانند پزشکی، دندانپزشکی، دامپزشکی، معماری، مدیریت صنعتی، روان شناسی، علوم ارتباطات و رسانها‌ی به علت تعداد زیاد متقاضی، پذیرش محدود است (دائره المعارف آموزش عالی، ج ۲۰۳ :۳)
الگوی فرهنگی: نمونه ایران در دهه ‌ها‌ی گذشته
ایران از دهه ۱۳۶۰ تاکنون از الگوی فرهنگی تبعیت کرده‌است. به این معنا که ترویج اهداف انقلاب اسلامی‌ در کشور‌ها‌ی هدف که عمدتا کشور‌ها‌ی اسلامی و عربی است در اولویت بوده است. معاونت دانشجویی وزارت علوم تحقیقات وفناوری هدف از پذیرش دانشجویان خارجی را حمایت از جوانان مستعد کشور‌ها‌ی اسلامی، فراهم نمودن بستر مناسب برای شناساندن بیشتر و بهتر جمهوری اسلامی، معرفی، نشر و توسعه فرهنگ ایرانی اسلامی و….. ذکر کرده است. اخیراً گرایش‌ها‌یی به سمت تعدیل این الگو در مصاحبه‌ها‌ی مدیران ذیربط مشاهده میشود.
در مجموع چنانچه قرار باشد راهبرد‌ها‌ی مناسبی برای جذب دانشجویان خارجی تدوین شود، چند موضوع مختلف باید بررسی شده و نظرات خبرگان و متخصصان آشنا با آن اخذ و استخراج شود. این موضوعات عبارتند از تمرکز راهبرد بر آموزش یا پژوهش و فناوری، میزان توسعهگرایی، راهبرد پذیرش دانشجو و سپس استخراج ارکان اصلی یک راهبرد مطلوب. چارچوب این الگوی مفهومی‌ متخذ از مطالعات اسنادی و تجربیات محقق و اقدامات جاری کشور‌ها‌ی مختلف جهان در قلمرو جذب دانشجویان خارجی است.